Su cucu cantadori

Is dìcius e is credentzas antigas no sempri funt funtanas de beridadi, antzis meda bortas ti portant a fai cosas foras de dònnia lògica. Custu contixeddu t’agiudat a cumprèndiri pròpiu custu. De seguru medas giòvunus e medas “citadinus” a su Cucu ni mancu ddu conoscint e prus pagu scint comenti custu pilloni bivit e comenti fait prexai o intristai sa genti.

Su Cucu, est unu pilloni migradori chi pigat su nòmini de su cantu chi fait e fait parti impari cun is cixareddas de su “cuncertu campagnolu” de s’istadi Sarda; est fàcili a dd’intendi cantendi asuba de is matas, in is boscus fitus de ciuerxu, aundi est capassu de abarrai cantendi po oras interas, ma si est istreullau o stracu, o si bolit cambiai logu, su cantu podit durai scèti pagus minutus. Su Cucu, est unu pilloni conotu puru, poita abandonat is fillus e ddus fait adotai de atrus pillonis. Sa fèmina de su Cucu, ci ponit a iscusi is ous suus a fruciri aintru de unu niu fatu de atrus pillonis meda prus piticcus de issa, tipu Conchededdas de Moru, Griseddus, o Cherris e ddus fait crèsciri a “scroca”, frighendusindi de is fillus. Is Cuchixeddus a pena nàscius e candu si funt sistemaus in su niu, essendi prus mannus, ci fùlliant a foras is legìtimus fillus, bessendu issus meris abusivus de unu niu allenu e si faint sfamai “a sbafu” de cussu pilloneddu chi ddus at cun imbròliu ospitaus e fintzas a essi indipendentis bivint comenti de “fillus de ànima”. Su Cucu, po cussu, no tenendi impènnius familiaris, tenit meda tempus po cantai, de candu arribat in Sardigna in Martzu, finas a su mesi de Cabudanni, candu si ndi andat a svernai in atras Natzionis.

Tzia Anna, biviàt in bidda, in su bixinau de “Sa Spèndula”, teniàt quatru fillus mascus, su prus piticu fiat Antonellu, chi essendi s’ùltimu nàsciu, fiat puru su prus “cocolau”e su prus atèndiu. Tzia Anna fiat una fèmina tropu superstitziosa, po cussu medas cosas chi fadiàt, fiant cumandadas de legendas e credentzas popularis antigas, chi issa crediàt comenti de veras, e de totu custu fiat nàsciu custu fatu. Candu finiànt is iscolas, in su mesi de Làmpadas, is piciocheddus lìberus de impegnus de istùdius, circànt de s’ispassiai cun is pagus gioghitus chi in cussus tempus teniànt a dispositzioni, ma su giogu preferiu fiat cussu de andai in campagna, a papai mur’e arrù, pruna aresti, o pirastu o a furai cerèsia, oburu a spicai nius de is matas, o a cassai cadrallinas cun su viscu in is arrius. Antonellu e is amigus non andànt de certu a mari, poita fiat atesu e no nci fiant métzus e aici pagu conosciànt is bellas spiagias de Piscinas, de sa Costa Verde, o de Scivu e aici si passànt s’istadi in bidda in sa basca. Po si pòdiri fai su bànniu si andàt a su flùmini, in sa zona tra Arbus e Gonnosfanàdiga. Unu de is spàssius prus bellus fiat perou cussu de andai ne is satus a circai su Cucu, po dd’intendi cantendi e po ddi fai sa domanda: “Cucu miu bellu cantadori, cant’annus ap’a abarrai a mi morri? ”. Narat sa credentzia populari, ca cantu bortas at a cantai su Cucu, cantu annus as a bìvi. Po cussu is piciocheddus de bidda si spassiànt a sfidai sa sorti.

Francu fiat sempri su prus fortunau, poita candu fadiàt sa domanda, su Cucu arribàt a cantai po fintzas po centu bortas e medas bortas ci fiat puru de pèrdiri su contu. Antonellu, inveci, istrutzionau de sa mama, non iat mai provau custu giogu e aici is amigus ddu pigànt in giru e ddu tzerriànt “imbruta mudandas”, ma Antonellu preferiàt de prus a essi pigau in giru che a si tentai sa sorti. Ma unu mericeddu de istadi, Antonellu, cun totu “sa ghenga”, fiant andaus a su boscu de “Santu Dòmini”, aundi ddoi fiat sa bìngia de Marieddu e inguni comenti de sempri iant intèndiu asuba de una mata, su Cucu cantendi. Fiat de seguru su pròpiu Cucu chi dònnia annu torràt a cantai in cussa mata, poita est unu pilloni chi torrat sempri in logu conotu. Iat cumentzau Francu cun sa domanda e su Cucu iat cantau centubinti bortas, po Mariolinu centetres bortas, po Angiolettu centecincu bortas e po sa prima borta spintu de is amigus e sfidendi sa sorti e is arracumandatzionis de sa mamma, Antonellu iat tentau sa domanda. Iat a pena finiu de fueddai, ca su Cucu, forsis stracu de cantai, o poita si fiat arròsciu o strobau de su burdellu, iat fatu in tempus de cantai scèti una borta, ca cun dd’unu colpu de alas si fiat bolau. Is amigus de Antonellu iant cumentzau a arriri a scracàllius, narendiddi ca a partiri de oi, teniàt scèti un’atru annu de vida. A cussu fueddus Antonellu si fiat asselliau e cun su coru batendi comenti de una motopompa ci fiat torrau de cursa a domu sua. Sa mamma candu dd’iat biu afannendi e assupendi, totu sudau, si fiat luegus preocupada e dd’iat pediu ita fiat sucèdiu. Antonellu, conoscendi sa mamma, no ndi boliàt contai su chi ddi fiat capitau cun su Cucu, ma po si sfogai e po si fai consolai, dd’iat spiegau su chi fiat sucèdiu in su satu de Santu Dòmini, narendiddi cantu bortas iat cantau po issu su Cucu. Intendendi custu, giai atitendi su fillu, tzia Anna si fiat posta a pràngiri disisperada, luegus iat decìdiu de acorrai su fillu aintru de domu, po ddu preservai de dònnia cosa de mali chi ddi podessat capitai. De sa dì po Antonellu, fiat cumentzada sa prisonia domèstica. Candu is amigus beniànt a ddu circai, fiat sempri pronta una scusa de sa mama, chi ddis naràt ca si boliànt giogai, ddu podiànt fai, perou aintru de domu, oburu in s’intradedda de bixinau, confinendi is giogus in s’oru de domu. Antonellu de totu custu ndi sunfriàt, ma po non fai preocupai a sa mama ubidiàt a is òrdinis e is ùnicas bessidas chi si podiàt permìtiri, fiant cussas po andai a iscola, passendi in sa bia bècia, po no passai in su stradoni principali, poita fiat perigulosu po su tràficu de is veturas chi circolànt. Podiàt andai puru a fai calincuna comissioni po fai s’ispesa in sa butega de tzia Antioga, sempri perou cun s’arracumandatzioni de passai acanta de su muru po non arrischiai. Tzia Anna po custu comportamentu iat po fintzas tentu fueddus cun su pobiddu, ca a custas strollichèntzas comenti issu ddas tzerriàt, no nci crediàt, ma tzia Anna sighiàt cun custu modu de biri is cosas. Is atrus tres fillus, medas bortas, fiant obligaus de abarrai a giogai in domu, po fai cumpangia a su fradi, in prus a su primu colpixeddu de tussi, timendi chi no fessàt cosa gravi, po Antonellu ci fiat luegus de ddu fai visitai de su dotori, chi medas bortas po pagu no streullàt sa mamma, po custas chi fiant segundu issu bessendi scèti fissatzionis. Cun custu andatzu scurriànt is dis e is mesis.

Candu fiat arribau su Carnevali, ca fiat sa festa de is piciocheddus, po Antonellu fiat istètiu unu grandi dispraxeri, poita sa mamma dd’iat proibiu de si bistì a màschera cun is fradis e cun is amigus chi si spassiànt bistius de Zorro, de Jolly, de Arlecchino o de Cow boy e ddu pigànt in giru narendiddu arriendi “là non t’ingollat calincunu coriàndulu”. Si podit nai, ca po culpa de su cantu de cussu dimòniu de pilloni, po Antonellu cuss’annu fiat bessiu un’inferru e s’intendiàt acapiau a unu destinu chi no cumprendiàt e no ddi parriàt s’ora, chi cuss’annu maladitu si nci fessat andau in pressi. Candu fiat meda arrennegau frastimàt cun coru a cussu Cucu chi dd’iat postu in cussa situatzioni lègia. Finalmenti a pustis tanti patimentu, fiat arribau Beranu e cun custa stagioni, comenti de dònnia annu fiant torraus is Cucus, chi iant passau s’ierru in logus calentis. Cun cussu arribu, in campagna fiat torràt sa mùsica e is Cucus cantànt ne is pròpias matas de s’annu prima. Mancànt pagu dis a a scadentza de s’annu e de sa clausura fortzada de Antonellu, chi ancora timiàt de andai a giogai in campagna. Ma su bintises de Làmpadas, pròpiu sa dì chi finiàt sa prisonia, a iscusi de sa mamma, seguru ca tanti totu fiat passau, Antonellu cun is amigus, fiat torrau a su pròpiu logu aundi s’annu prima su Cucu dd’iat cantau s’ùnicu cantu. Non iat fatu mancu in tempus de arribai ca su Cucu fiat giai cantendi in sa pròpia mata; is amigus iant cumentzau a ddi fai sa sòlita domanda: “Cucu miu bellu cantadori, cant’annus ap’abarrai a mi morri?” Po Francu, Marieddu e Angioletu comenti de sempri is cantus iant superau su centu; Antonellu puru iat decìdiu de torrai a sfidai sa sorti. Incoragiau de is amigus, tremendi, cun su coru batendi forti, iat fatu sa domanda a su Cucu. No iat ni mancu finiu de nai… “Cucu miu bellu...”candu iant intèndiu unu scràmiu e unu colpu sicu. Fiant andaus asuta de sa mata a biri ita fia cussu sonu, ca iant agatau in terra, mortu sicu e ancora calenti su Cucu. Si fiat mortu forsis po unu infartu o po maladia, po becesa o no si scit poita, ma su pilloni e cun issu puru su cantu, fiat spaciau. Antonellu prexau ca sa domanda a su Cucu no baliàt e ca s’annu fiat passau chene ddi sucedi nudda, fiat perou puru tristu po sa morti de cussu pilloni, mancai dd’essat fatu passai un’annu in tribulia. Insaras iat pigau su pilloni in manus e cun delicadesa ce dd’iat portau a domu. Tzia Anna a pustis chi iat intèndiu su contu de su fillu, iat decìdiu po arregordu, de fai imbalsamai su Cucu. Antonellu oindì est cojau e tenit tres fillus e dònnia tanti ddis contat custu contixeddu. Chi si capitessat de andai a Biddafrisca e de intrai in domu sua, eis a bit asuba de unu mobileddu, apena intrais, pròpiu in bella vista, unu pilloni imbalsamau; est su Cucu Cantadori; castieddu beni… parrit arriendi. 

 Gigi Tatti

Immagine: Cuculus canorus da: 
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Cuculus_canorus_vogelartinfo_chris_romeiks_CHR0791_cropped.jpg